Su Ayak İzi Nedir?

Kullandığımız, giydiğimiz, aldığımız, sattığımız ve yediğimiz her ürünün üretimi su gerektirir. Doğrudan tükettiğimiz suyun yanı sıra dolaylı yoldan da tatlı su kaynaklarının harcanmasına neden oluyoruz ve toplam tatlısu kullanımımızın göstergesine de su ayak izi deniyor. Su ayak izi, kullandığımız her bir mal ve hizmeti üretmekiçin kullanılan su miktarını ölçer. Pirinç yetiştirmede kullanılan su ayak izinide, kot pantolon üretiminin de, bir ülkenin su ayak izinide ölçebiliriz.Türkiye’de içme ve kullanma amacıyla günlük kişi başına düşen su miktarı 216 lt’dir. Mal ve hizmetler aracılığıyla tüketilen su miktarı ise kişi başı günlük 5.416 lt’dir. Su ayak izi, bir sürecin, ürünün, şirketin veya sektörün hem doğrudan hem de dolaylı su kullanımına bakar ve tedarik zincirinden son kullanıcıya kadar tüm üretim döngüsü boyunca su tüketimini ve kirliliği içerir. Doğrudan su kullanımı içme suyu ve hijyen için kullanılan su miktarını ve dolaylı su kullanımını ise mal ve hizmetleri üretmek için gerekli su miktarını kapsamaktadır. Dolaylı kullanım aynı zamanda “sanal su” olarak da tanımlanır. Su ayak izi, şirketler, hükümetler ve bireyler için çok çeşitli soruları yanıtlamamızı sağlar. Örneğin: Şirketimin operasyonlarında veya tedarik zincirinde su bağımlılığı nerede? Yönetmelikler su kaynaklarımızı ne kadar iyi koruyor? Gıda veya enerji kaynaklarımız ne kadar güvenli? Kendi su ayak izimi azaltmak ve hem insanlar hem de doğa için suyu yönetmemize yardımcı olmak için bir şeyler yapabilir miyim? Sorduğunuz soruya bağlı olarak, su ayak izi, üretimin ton başına, hektar başına, para birimi başına ve diğer fonksiyonel birimlerde metreküp cinsinden ölçülebilir. Su ayak izi, sınırlı tatlı su kaynaklarımızın hangi amaçlarla tüketildiğini ve kirlendiğini anlamamıza yardımcı olur. Etkisi, suyun nereden ve ne zaman alındığına bağlıdır. Suyun zaten kıt olduğu bir yerden geliyorsa, sonuçları önemli olabilir ve eylem gerektirebilir. Su ayak izinin üç bileşeni vardır: yeşil, mavi ve gri. Mavi Su Ayak İzi, bir malı üretmek için ihtiyaç duyulan yüzey ve yeraltı tatlı su kaynaklarının toplam hacmi için kullanılır ve geleneksel olarak tatlı su denildiğinde akla gelen su kaynaklarıdır. Yeşil Su Ayak İzi, bir malın üretiminde kullanılan toplam yağmur suyudur. Gri Su Ayak İzi, kirliliğe yönelik bir göstergedir. Ürün üretiminde yol açtığı tatlı su kirliliğinin derecesini gösteren kavramsal bir rakamdır. 1 bardak süt (250 ml) için 225 litre su (%85 yeşil, %8 mavi, %7 gri), 1 kilo tavuk eti için 4325 litre su (%82 yeşil, %7 mavi, %11 gri), 1 kilo sığır etinin üretimi için 15.415 litre su (%94 yeşil , %4 mavi,%2 gri), 1 kilo çikolata üretimi için 17.196 litre su (%98 yeşil, %1 mavi, %1 gri), 1 fincan kahvenin üretilmesi için 130 litre (%96 yeşil, %1 mavi, %3 gri), 1 pamuklu tişört için (250 gr) 2720 litre (%54 yeşil, %33 mavi, %13 gri), 1 jean pantolon için (1 kg) 10.850 litre (%45 yeşil, %41 mavi, %14 gri) suya ihtiyaç vardır. Su sorunları genellikle küresel ekonominin yapısıyla yakından bağlantılıdır. Birçok ülke su ayak izini önemli ölçüde dışsallaştırmıştır ve başka ülkelerden su yoğun mallar ithal etmektedir. Bu, akıllı su yönetimi ve koruma mekanizmalarının çoğu zaman eksik olduğu ihracat bölgelerindeki su kaynakları üzerinde baskı oluşturmaktadır. Sadece hükümetler değil, tüketiciler, işletmeler ve sivil toplum toplulukları da su kaynaklarının daha iyi yönetilmesinde rol oynayabilir. Bazı gerçekler ve rakamlar Hollanda'da üretilen 150 gramlık bir soya burgerinin su ayak izi yaklaşık 160 litredir. Aynı ülkeden bir sığır burgeri ortalama 1000 litreye mal oluyor. Çin’de kişi başına düşen su ayak izi, yılda yaklaşık 1070 metreküptür. Çin'in su ayak izinin yaklaşık %10'u Çin'in dışına düşüyor. Kişi başına yıllık 1380 metreküp ayak izine sahip olan Japonya, toplam su ayak izinin yaklaşık %77'sini ülke sınırları dışında tutmaktadır. ABD vatandaşlarının su ayak izi kişi başına yılda 2840 metreküptür. Bu su ayak izinin yaklaşık %20'si dış kaynaklıdır. ABD tüketiminin en büyük dış su ayak izi Çin'in Yangtze Nehri Havzası’nda yer alıyor. 1996-2005 döneminde insanlığın küresel su ayak izi yılda 9087 milyar metreküptü (%74 yeşil, %11 mavi, %15 gri). Bu toplam su ayak izinin %92’sini tarımsal üretim oluşturuyordu. Su kıtlığı, her yıl en az bir ay 2,7 milyardan fazla insanı etkiliyor. Su ayak izinizi azaltmak ve su varlığını korumak için öneriler: 1. Bireysel olarak: Evlerde su tasarruflu musluk/duş başlığı kullanabiliriz. Meyve/sebzeleri kap içerisinde yıkayabilir ve suyu bitkilere verebiliriz.  Duşun ısınmasını beklerken akan suyu kovaya doldurup sifonda ve temizlikte kullanabiliriz. Su borularımıza yalıtım yaptırıp, kaçakları kontrol ettirebiliriz. İşlenmiş gıda tüketimini ve hayvansal gıda tüketimini azaltabiliriz. Yerel üreticiden alışveriş yapabiliriz. Gri su sistemiyle suyu tuvaletiniz için yeniden kullanabiliriz. 2. Bölgesel su hasadı / Yağmur suyu hasadı yapılabilir: Doğru peyzaj çalışmaları ile yağmur suyunun toplanması ve yönetilmesi sayesinde erozyon, taşkın gibi doğal afetler önlenirken, tarımsal sulama için ekstradan bir temiz su kullanımına ihtiyaç duyulmamaktadır. 3. Tarımda akıllı sulama sistemleri ve damla sulama teknikleri kullanılabilir: Akıllı sulama sistemleri, akıllı şehir bileşenlerinden bir tanesidir. Temel olarak toprağa erleştirilen nem duyargaları (sensörleri) aracılığıyla topraktaki nem oranı algılanır. Nem oranı belli bir değerin altına düşmüşse ve meteorolojik verilerden yağmur yağmayacağı da biliniyorsa; otomatik sulama işlemi başlatılır. Yani sulama zamanı geldiğinde akıllı vana otomatik olarak açılır ve sulama başlar; yeterince sulama yapıldığında akıllı vana otomatik olarak kapatılır. Sistem merkezden ve mobil uygulama aracılığı ile uzaktan kontrol edilebilir. Damla sulama sistemi, suyun doğrudan yetiştirilen bitkilerin kök bölgesine verildiği ve bir dağıtıcı damlalık yardımıyla küçük damlacıklar halinde yapılan sulama yöntemidir. Bu yöntem ile ciddi su tasarrufu ve maksimum verim alınmaktadır. Sistem, suyun yanı sıra gübreyi de önemli ölçüde tasarruf ettirir. Damla sulama ayrıca erken hasat, toprak erozyonunun önlenmesi, hastalık yayılma olasılığını ve yabani otları azaltmak gibi diğer yararlar da sağlar.  Kaynaklar: https://waterfootprint.org/en/water-footprint/what-is-water-footprint/ https://waterfootprint.org/media/downloads/Report50-NationalWaterFootprints-Vol1.pdf https://waterfootprint.org/media/downloads/Report53-GlobalBlueWaterScarcity.pdf